معالجه ريشه دندان
لابد همه اين ضرب المثل كه مي گويد:دندانی را كه درد مي كند بايد كشيد را شنيده ايد. ما هم بسيار شنيده ايم، ولي بايد توجه داشت كه سابقه اين ضرب المثل مربوط به زماني است كه علم دندانپزشكي وجود نداشته و افرادي بي صلاحيت مثل سلماني ها عهده دار امور دندانپزشكي بودند. دندانپزشكان امروزي نه تنها درد را از بين برده،بلكه باعث تگهداري دندانها در دهان مي شوند. از گذشته اي نه چندان دور تا بحال، عامه مردم لفظ عصب كُشي يا عصب كِشي را بجاي معالجه ريشه دندان بكار مي برند كه چندان صحيح نبوده و آنچه كه باعث رواج و شايع شدن اين اصطلاحات شده، تصور مردم با توجه به از بين رفتن درد دندان بدنبال معالجه ريشه مي باشد. قسمت سخت دندان تشكيل شده از ميناـ عاج و سمان، كه بافت نرمي را در داخل و وسط دندان بنام پالپ، احاطه كرده اند.
تعريف درمان ریشه:
اين عنوان از سه كلمه Root به معناي ريشه، و Canal به معناي مجرا و therapy به معني معالجه تشكيل شده كه مفهوم كلي آن معالجه مجراي ريشه دندان مي باشد و شاخه اي از دندانپزشكي است كه شامل دانش و اعمالي است كه به معالجه و حفظ ريشه دندان مي پردازد.
پالپ چيست؟
پالپ دندان بافت نرمي است كه در داخل دندان قرار گرفته و شامل عروق و اعصاب و سلولهايي مي باشد. حس، تغذيه، عاج سازي و دفاع ميكروبي از اعمال پالپ بشمار مي آيند.
چه عواملي باعث آسيب و صدمه با پالپ دندان مي شوند؟
عوامل متعددي سبب آسيب به پالپ مي گردند كه عمده ترين آن تأخير در ترميم پوسيدگي ها و نتيجتاً گسترش آنها به پالپ دندان است كه سبب آلودگي پالپ به ميكروبهاي دهان مي شود. پالپ دندان همچنين ممكن است بر اثر ضربه اي ناگهاني حتي در مواردي چون ضربه قاشق و يا شكستن تخمه، پسته و بادام دچار التهاب و مرگ شود. تركهاي دندان، پركردگي هاي وسيع و بعضي از مواد ترميمي نيز سبب ساز هستند.
نحوه معالجه ريشه دندان چگونه است؟
دندانپزشك بعد از بي حس نمودن دندان ( در موارديكه لازم است) اقدام به برداشتن پوسيدگي و تراش حفره دسترسي به پالپ دندان نموده و پالپ عفوني و بيمار را از ريشه خارج مي كند و بعد از تميز نمودن و خشك كردن مجراي ريشه و دندان جاي خالي پالپ را با موادي كه به همين منظور ساخته شده اند پر مي كند و سپس ترميم قسمت تاجي دندان صورت ميگيرد.
آيا همه دندانها به يك تعداد ريشه دارند؟
خير، تعداد ريشه دندانها بطور معمول و طبيعي ين يك تا سه عدد مي باشد ولي دندانهايي نيز وجود دارند كه داراي يك يا چند ريشه اضافي هستند و در حين كار و با گرفتن راديوگرافي كشف مي گردند. بطور طبيعي دندانهاي قدامي داراي يك ريشه، دندانهاي آسياي كوچك داراي يك يا دو ريشه و دندانهاي آسياي بزرگ سه و چهار ريشه اي هستند.
اگر پالپي كه آلوده شده و ملتهب و دردناك است خارج نشود و به عبارتي معالجه انجام نگردد، چه اتفاقي مي افتد؟
معمولاً درد آن بيشتر شده و بيمار را اذيت مي كند، ولي مواردي وجود دارد كه درد فروكش مي كند. بايد توجه داشت كه از بين رفتن درد دندان نشانة بهبودي پالپ دندان نيست و عفونت به سير خود ادامه مي دهد. سرايت عفونت به استخوان انتهاي ريشه باعث ايجاد گرانوم، كيست و يا آبسه مي گردد كه خود درد و ناراحتي ثانويه اي را به دنبال دارد. در صورت عدم معالجه ريشه دندان سير بيماري نهايتاً منجر به كشيدن و يا از دست دادن دندان خواهد شد.
چه مراقبت هايي لازم است تا دندان نياز به معالجه عصب نداشته باشد؟
با مراجعه و معاينات منظم دندانپزشكي و رعايت اصول بهداشت دهان ودندان و ترميم پوسيدگي ها در مراحل اوليه موردي براي معالجه ريشه دندان بوجود نمي آيد.
آيا صحيح است دنداني كه معالجه ريشه شده، شكننده مي گردد؟
دنداني كه پالپ آن درگير مي شود، معمولاً داراي پوسيدگي وسيع بوده كه مقدار زيادي از مينا و عاج را از بين برده است و گاهي دندانپزشك ناچار مي گردد كه مقداري از نسج سالم دندان را نيز براي دسترسي به پالپ بتراشد كه مجموعه اين عوامل بعلاوه خشك شدن دندان بر اثر از دست دادن تغذيه داخلي سبب ميگرددكه دندان ضعيف و شكننده گردد كه جاي نگراني ندارد، چونكه با ترميم هاي خاص و يا روكش نمودن دندان مي توان بر اين نقيصه، چيره شد.
چه عواملي در موفقيت معالجه ريشه دندان نقش دارند؟
مهارت دندانپزشك ، تعداد ريشه ها قطر و انحناي آنها، وجود ريشه ها و كانالهاي اضافي و جانبي، نوع و قدرت بيماري زايي ميكروبها، دفاع بدن و نوع بيماري پالپ در پيش آگهي درمان مؤثرند.
آيا دنداني كه معالجه ريشه دندان شده و هنوز درد دارد را بايد كشيد؟
معمولاً به دنبال معالجه ريشه دندان، از چند ساعت تا چند روز به درجاتي ممكن است دندان، درد داشته باشد كه با تجويز داروهاي مسكن برطرف ميگردد و جاي نگراني ندارد.
اگر درمان ريشه دندان شكست خورد، درمان بعدي چيست؟
اكثر دندانهايي كه معالجه ريشه آنها با عدم موفقيت همراه شده را مي توان با جراحي هاي اندودونتيكس نجات داد. دندانپزشك بعد از بيحس نمودن، لثه دندان را به آرامي كنار زده و اقدام به قطع انتهاي ريشه نموده و آن را از انتها نيز ترميم مي: ند و دوباره لثه را مي دوزد. آيا فقط ممكن است پوسيدگي بسيار وسيع بوده و قسمت اعظم آن نيز از بين رفته باشد و درد نداشته باشد و يا در اثر ضربه حتي در سالهاي دور، پالپ آن مرده، ولي دردي نداشته باشد. عدم وجود درد دال بر نفي بيماري پالپ و يا عدم نياز به درمان نمي باشد.
